Ci biaśpiečna być «pa-za palitykaj»? Historyja biełaruski, jakaja nikoli nie chadziła na vybary
22.01.2025 / 23:58
Za svaje 40 ź liškam hadoŭ biełaruska Śviatłana ni razu nie chadziła na vybary. Viadoma, jana viedała proźvišča taho, chto pry ŭładzie ŭ krainie, ale dalej jaje viedy pra palityku zakančvalisia. «Dla mianie hałoŭnym u žyćci zaŭsiody była siamja», — kaža jana. Śvieta ščyra nie razumieła, navošta hublać svoj čas, siły i niervy dla abmierkavańnia palityčnych prablem. Ale palityka nie pytajučysia sama pryjšła ŭ jaje žyćcio, piša Ex-press.by.
Fota ilustracyjnaje
«Mianie zaŭsiody ździŭlała, čamu ludzi ź pienaj kala rota spračajucca pra palityku, łajuć Łukašenku ci skardziacca na žyćcio, abvinavačvajučy va ŭsim palitykanaŭ», — kaža biełaruska.
Z palitykaŭ Śvieta pamiataje Jelcyna, jaki pjany ŭpaŭ na niejkim kancercie. Kali jana zakančvała škołu, u Biełarusi prajšli pieršyja vybary. Jana pamiataje, što tady navat nastaŭniki na pierapynkach spračalisia pra toje, za kaho hałasavać. Ale na svaje pieršyja vybary Śvieta nie pajšła.
«U mianie byŭ burny raman u kaledžy: emocyi, straści, biassonnyja nočy. Jakija vybary? Vy pra što?» — śmiajecca jana.
Śvieta — starejšaja siastra ŭ šmatdzietnaj siamji. Kaža, što zaŭsiody adkazvała za svaich małodšych siastru i brata. I kali małyja dzieści niečaha narabili, to łajali jaje, jak starejšuju, a nie ich.
«Ja nie zadavała pytańniaŭ, prosta rabiła svaju pracu — hladzieła dziaciej, prydumlała hulni, karmiła. Jak niańka z kruhłasutačnym hrafikam, — uspaminaje jana. — I, mnie zdajecca, u mianie nie było nijakaj kryŭdy, što ja ŭvieś dzień u spravach i kłopatach. Mnie padabałasia, što ŭ nas vialikaja, družnaja i viasiołaja siamja, mnie było dobra i kamfortna».
U 20 hadoŭ Śviatłana vyjšła zamuž. Praz hod u siamji naradziŭsia pieršyniec. Praz try hady naradzilisia pahodki: dziaŭčynka i jašče chłopčyk.
«Ciapier u mianie samoj šmatdzietnaja siamja. Takaja ž šumnaja i niespakojnaja, jak u maim dziacinstvie, — śmiajecca Śvieta. — Vy dumajecie, u mianie byŭ čas na dumki pra palityku? Nie. Navat na siabie hetaha času nie było».
Jana pryznajecca, što ŭ viry štodzionnych kłopataŭ dumała vyklučna pra siamju: usich treba nakarmić, prybrać, pamyć, adprasavać vopratku, źbiehać u kramu.
«U mianie vydatny muž, jon zabiaśpiečvaje siamju, vielmi rukasty, usio moža papravić i ź dziećmi pahulać. Jamu taksama ŭ radaść vialikaja siamja», — kaža Śviatłana.
«Kali ty nie zajmaješsia palitykaj — jana zojmiecca taboj»
Biełaruska nie chadziła ni na adnyja vybary, choć u Biełarusi za hety čas ich pravodzili 5 razoŭ. Nie viedaje nivodnaha kandydata ŭ prezidenty, akramia taho, jaki pry ŭładzie.
«Mnie nie soramna było być apalityčnym čałaviekam, — pryznajecca Śviatłana. — Heta moj vybar. Ja pierš za ŭsio žonka i mama, i ja pavinna kłapacicca pra siabie. Potym, kali ŭ mianie zastajecca čas, ja kłapačusia pra svajo zdaroŭje — chadžu na johu, hulaju na śviežym pavietry. Usio astatniaje dla mianie — heta niejkaja pustaja vytrata enierhii».
Navat vybary 2020 hoda nie stali dla Śviatłany vyklučeńniem:
«2020 hod sapraŭdy zakranuŭ masu biełarusaŭ. Ale nie mianie. Atrymałasia tak, što ja źjechała na lecišča i žyła tam usio leta, zajmajučysia dziećmi, mała razmaŭlajučy z susiedziami. Viadoma, muž pryvoziŭ niejkija naviny, raskazvaŭ, što ŭ Minsku ludzi budujuć barykady, natoŭpami vychodziać na vulicy. Ale mnie było nie zusim zrazumieła: a navošta? Było adčuvańnie, što heta nie ŭ majoj krainie adbyvajecca, a dzieści ŭ Jeŭropie, dzie ludzi kidajuć butelki ŭ mašyny, hramiać vitryny».
Nie adčuła pieramienaŭ Śvieta i paśla 2020 hoda. Vyjechali za miažu para siemjaŭ, ź jakimi jana mieła znosiny. Jaje i siamju heta asabliva nie zakranuła, žyćcio nie pamianiałasia.
Ale ŭ 2022 hodzie ŭ jaje žyćcio niečakana pryjšoŭ strach. Va Ukrainie pačałasia vajna. Starejšy syn u hety čas słužyŭ u vojsku, jaho pryzvali paśla zakančeńnia kaledža.
«Mnie było tak strašna, što ja nie spała paru sutak. Ja biaskonca manitoryła naviny i sačyła za tym, što adbyvajecca», — pryznajecca Śviatłana.
Synu ŭdałosia patelefanavać z čaści i supakoić maci, što ŭsio dobra, i nichto nikoha nikudy nie adpraŭlaje. Sa słoŭ Śviatłany, strach trochi adpuściŭ, ale žyŭ ź joj uvieś čas amal hod, pakul syn nie viarnuŭsia z vojska.
«Ja litaralna pasivieła za hety hod. I ciapier vielmi dobra razumieju frazu: «Kali ty nie zajmaješsia palitykaj — jana zojmiecca taboj». Ja pačała cikavicca tym, što adbyvajecca ŭ palitycy, ale strachu stała jašče bolš», — kaža biełaruska.
Na budučyja tak zvanyja vybary Śvieta taksama nie pojdzie. Ale ciapier užo pryncypova. Jana razumieje, što jaje hołas ničoha nie vyrašaje. I vielmi baicca za svajho małodšaha syna-padletka, jakomu taksama, vierahodna, daviadziecca słužyć u vojsku.
«Historyja Śviatłany demanstruje važnuju i davoli raspaŭsiudžanuju prablemu, źviazanuju z achoŭnymi miechanizmami psichiki. Kali čałaviek śviadoma paźbiahaje taho, što zdajecca składanym, niepradkazalnym i stresavym, jon šukaje stabilnaści i kamfortu ŭ inšych śfierach žyćcia — siamji, pobycie, chobi.
Taki vybar dazvalaje minimizavać tryvožnaść i zachavać resurs dla štodzionnych kłopataŭ, — havoryć psichołah Maryna Ptašuk. — Ale całkam adklučycca ad źniešniaha śvietu niemahčyma. Jak pakazaŭ vopyt Śviatłany, padziei, jakija tyčacca blizkich ludziej, zdolnyja razburyć adčuvańnie biaśpieki, vybudavanaje hadami.
Historyja Śviatłany — napamin, što palityka nieadździelnaja ad našaha žyćcia. I choć jaje ŭpłyŭ moža być strašnym, uśviedamleńnie i aktyŭnaja pazicyja dapamahajuć nie tolki źnizić tryvohu, ale i abaranić tych, chto nam darahi».