Viadomy rasijski žurnalist Leanid Parfionaŭ padzialiŭsia svaim bačańniem kulturnaj prynaležnaści słavutaha mastaka ź Viciebska. «Naša Niva» paprasiła Mikitu Moniča prakamientavać jahonyja słovy.
U adnym z apošnich vypuskaŭ rasijskaha jutub-kanała «Redakcyja» jahony viadoŭca Alaksiej Pivavaraŭ sustreŭsia z Parfionavym u Vienie, kab pahutaryć ź im pra mastactva, impieryi i ruskuju kulturu.
Kala budynka halerei «Albiercina» rasijskija žurnalisty źviarnuli ŭvahu na afišu da vialikaj vystaŭki Marka Šahała, jakaja prachodzić ź listapada 2024 da 9 lutaha 2025 hoda ŭ hetym muziei.
Na afišy była źmieščana repradukcyja karciny «Dzień narodzinaŭ», napisanaja Markam Šahałam u 1915 hodzie, ščaślivy pieryjad dla mastaka, kali kachanaja Beła Rozienfield stała jahonaj žonkaj.
Parfionaŭ, jaki nie źjaŭlajecca prafiesijnym mastackim krytykam, ale vielmi cikavicca mastactvam, vyrašyŭ padzialicca svaimi nazirańniami nakont hetaj karciny, jakaja ciapier zachoŭvajecca ŭ Muziei sučasnaha mastactva ŭ Ńju-Jorku:
«Zrazumieła, što ŭsie hetyja matyvy z Bełaj, jany taksama paznajucca, ale sami hetyja sukienki, jakija inačaj jak «nepmanaŭskimi» pa-rusku nie nazavieš… Taki radykalny žanravy Šahał heta redkaść. Toj Šahał, jakoha ŭsie čakajuć, cyrk, koźliki, majsiejeŭ kust, jaki ćvicie — hetaha dabra na vystaŭcy taksama navałam».
Paśla čaho Pivavaraŭ zadaje Parfionavu pravakacyjnaje pytańnie, a ci ruski mastak Mark Šahał, na što toj vyrašajecca patłumačyć usiu sutnaść viciebskaha mastaka tak, jak jon jaje bačyć.
«Jak škoła heta, vidavočna, ruski i francuzski madern. Ja nie razumieju, navošta pryviazvacca da jaho jaŭrejskaha pachodžańnia. Nie isnavała tady nijakaha jaŭrejskaha mastactva, nie isnavała nijakaha biełaruskaha žyvapisu ŭ tyja časy. Nu, Viciebsk uvohule nichto nie ŭsprymaŭ nijakaj Biełaruśsiu ŭ tahačasnaj unitarnaj Rasijskaj impieryi», — adkazvaje Leanid Parfionaŭ.
Na dumku Parfionava Šahał, u značnaj stupieni vyjšaŭ z ruskaha madernu, jak i ŭsia mastackaja škoła, jakuju jany stvaryli z El Lisickim tady ŭ Viciebsku ŭ vielmi niedaŭhaviečny čas revalucyjnaj ramantyki. Ale i zachodnija ŭpłyvy žurnalist nie admaŭlaje.
«Jon jašče dastatkova maładym čałaviekam pierajechaŭ u Francyju, ale i da hetaha, da Pieršaj suśvietnaj vajny jon u Francyi vielmi mocnuju injekcyju hetaha ŭsiaho atrymaŭ. Jany byli ŭ značnaj miery sfarmiravanyja na Zachadzie, mienavita hetym madernisckim mastackim mietadam», — dadaje Parfionaŭ.
Čyj Šahał?
«Naša Niva» paprasiła rastłumačyć biełaruskaha mastactvaznaŭca Mikitu Moniča, ci majuć rasijanie padstavy, kab admaŭlać u prynaležnaści Šahała da jaŭrejskaha i biełaruskaha mastactva.
«U mianie składanaje ŭsprymańnie hetaha pytańnia. Prysvojvać sabie Šahała karysna kožnaj nacyi, jakaja moža sabie heta dazvolić. Ja, mabyć, nie pahadžusia, što nie było jaŭrejskaha mastactva. Tut Parfionaŭ sproščvaje.
Ale Šahał sapraŭdy nie pra biełaruskaje mastactva ŭ momant jahonaj prysutnaści ŭ Viciebsku», — tłumačyć Monič.
Adznačym, što ŭ niekatorych muziejach ciapier vypraŭlajuć podpisy da karcin Šahała. Kali raniej tam miescam jaho naradžeńnia stajała Rasija, to ciapier paznačajuć, što Viciebsk — sučasnaja Biełaruś.
Na pytańnie pra toje, jak biełarusam adstojvać prava nazyvać Šahała svaim, Monič daje niekatoryja praktyčnyja parady.
«Šahała nie atrymajecca prysabiečyć adno tolki vierbalnymi interviencyjami. Treba rabić vystavy, daśledavać, nabyvać tvory dy ŭklučać jaho ŭ školnuju prahramu.
Ja baču, jak u sacsietkach biełarusy chodziać na vystavy Šahała pa ŭsim śviecie. U Viciebsku i Minsku možna pabačyć tvory Šahała. Niadaŭna jaho litahrafiju nabyŭ Salej. Praciahvajucca daśledavańni navukoŭcaŭ. I ja rabiŭ videa pra Šahała raniej i praciahnu ŭ budučyni.
Heta jak z materyjalnaj spadčynaj — kali pra spadčynu nie rupicca, to jana moža źniknuć. Što toj zakinuty horad, jaki zanosiać piaski pustyni», — dadaje mastactvaznaviec.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU jaki dzień u 2020-m mahli zdarycca pieramieny? Polski dypłamat vydaŭ knihu ab pracy ŭ Biełarusi i daŭ adkaz na heta pytańnie9
Kamientary