Raźvitalisia, ale nie pachavali: kremacyju Maryi Zajcavaj spynili ŭ apošni momant
Učora ŭ Kijevie raźvitvalisia ź biełaruskaj snajpierkaj Maryjaj Zajcavaj. Kab apošniaja vola dziaŭčyny była vykananaja, Śviatłana Cichanoŭskaja terminova źviazvałasia z ukrainskimi ŭładami.
24-hadovaja Maryja Zajcava zahinuła na froncie na nastupny dzień paśla svajho čarhovaha dnia naradžeńnia. Dziaŭčyna pakinuła svaje piśmovyja pažadańni nakont taho, jak pavinna adbycca pachavańnie, Kryścinie Šyjanok, byłoj kaardynatarcy miedycynska-humanitarnaj prahramy Medevac i dyrektarcy Ofisa demakratyčnych sił Biełarusi ŭ Čechii.
Siarod pryncypovych momantaŭ było toje, što Maryja nie chacieła, kab u vypadku jaje śmierci cieła kremiravali. Biełaruska žadała być pachavanaj pobač z pabracimam.
Ale zrabić heta było davoli składana. Da samaha apošniaha momantu płanavałasia ŭsio ž kremacyja. Navat na aficyjnaje raźvitańnie z Maryjaj usich zaprasili ŭ Kijeŭski krematoryj.
— Pieršasna jaje vajskovaja čaść zamoviła kremacyju. Ale sama Maryja raniej pisała, što jana za kłasičnaje pachavańnie i suprać kremacyi. Tamu my da apošniaha momantu nie hublali nadzieju źmianić situacyju. Litaralna za dźvie hadziny da raźvitańnia Śviatłana Cichanoŭskaja z asabistym listom źviarnułasia da kijeŭskaj administracyi z prośbaj znajści miesca dla pachavańnia mienavita ŭ ziamli na tych mohiłkach, dzie Maryja chacieła być pachavanaj.
Kryścina tłumačyć, što na tych samym mohiłkach jość abmiežavańni, i siońnia tam mahčyma pachavańnie tolki urny.
— Administracyja Kijeva vielmi chutka adreahavała. Potym jašče adbyŭsia asabisty zvanok i telefonnaja razmova. Ułady Kijeva aficyjna dali zhodu na toje, kab u vypadku Maryi Zajcavaj, pieršaj biełaruski, jakaja zahinuła, abaraniajučy Ukrainu i budučuju svabodu Biełarusi, było zroblena dadatkovaje pachavańnie mienavita ŭ tym miescy, dzie jana chacieła i takim čynam, jak jana chacieła.
Situacyja atrymałasia maksimalna dramatyčnaj. Zhodu atrymali ŭ toj samy momant, kali skončyłasia raźvitańnie i trunu pavinny byli adpravić u pieč. Cyrymoniju spynili.
— Na siońnia cieła Maryi viarnuli ŭ morh. Ciapier idzie padrychtoŭka mahiły na tych mohiłkach, dzie jana chacieła — mienavita pobač z pabracimam. Heta vielmi hodnaje miesca. Miesca, dzie pamiać pra jaje budzie zachoŭvacca jak ukrainskim bokam, tak i biełaruskim. Maryja zasłuhoŭvaje być pachavanaj tam.
Datu, kali mienavita adbudziecca pachavańnie, nie ahučvajuć z met biaśpieki. Dadatkovaj cyrymonii raźvitańnia nie budzie.
— Aficyjnaja cyrymonija raźvitańnia adbyłasia ŭčora. U raźvitańni ŭziali ŭdzieł nie tolki vajskovyja, ale pradstaŭniki biełaruskaj supolnaści Ukrainy i Čechii, a taksama sakratar češskaha pasolstva ŭ Kijevie. Pramovili jaje były i ciapierašni kamandziry, a taksama ja.
Truna była pakrytaja dvuma ściahami — ukrainskim i biełaruskim. Biełaruski ściah Kryścinie pieradaŭ adzin z udzielnikaŭ miedycynska-humanitarnaj prahramy Medevac, jakoha evakuiravali ŭ Čechiju razam z Maryjaj, chacia jany z roznych haradoŭ. Na ściahu napisana ad ruki «Prabač». Ściah budzie pakul zachoŭvacca ŭ Ofisie demakratyčnych sił Biełarusi ŭ Čechii ź pierśpiektyvaj pieradačy ŭ muziej.
Kryścina vykanała prośbu baćkoŭ Maryi — pakłała joj u trunu nievialičkuju vyjavu Maci Božaj (mama nazvała Mašu ŭ jaje honar) i doŭhija biełyja ružy, usio pravaruč.
— Carkoŭnaj słužby nie płanujecca, bo Maryja ličyła siabie ateistkaj. My sprabujem ciapier zrabić tak, kab było vykanana i samaje apošniaje žadańnie — kab na mahile nie było kryža, i jana była abaznačanaja niejkim inšym čynam.
Kryścina padziakavała ŭładam Kijeva za razumieńnie i dadała, što ŭsio adbyvajecca ŭ kaardynacyi z ukrainskim bokam.
«Toje, što Maryja Zajcava ŭ vyniku budzie pachavanaja kłasičnym sposabam — heta vializnaja palohka dla mianie, jak čałavieka, jaki niasie maralnuju adkaznaść za vykanańnie jaje apošniaj voli».
Maryja stała pieršaj biełaruskaj vajarkaj, jakaja zahinuła, abaraniajučy Ukrainu.
Asabistyja rečy Maryi Zajcavaj pieradali ŭ muziej Volnaj Biełarusi ŭ Lvovie
Vyrablenaja vintoŭka imia Maryi Zajcavaj
«Na vajnie Maša była ščaślivaja. Lehijon byŭ jaje druhoj siamjoj». Siabra Maryi Zajcavaj, što zahinuła va Ukrainie, raskazaŭ pra jaje
«Jaje ŭsie bierahli, jak mahli». Kamandziry — pra Maryju Zajcavu, jakaja zahinuła va Ukrainie
Raźvitalisia, ale nie pachavali: kremacyju Maryi Zajcavaj spynili ŭ apošni momant6
Kamientary