«Ja nie vučyła dziaciej śpiavać himn i chadzić šychtom». Razmova z nastaŭnicaj Taćcianaj Krapinievič, jakaja źjechała z krainy praz danosy Bondaravaj
28 studzienia ŭ Lachavičach pavinien byŭ adbycca sud nad namieśnicaj dyrektara himnazii Taćcianaj Krapinievič. Pryčynaj spravy stała «anłajn-pikietavańnie» i danosy Volhi Bondaravaj. Adnak pierad samym sudom nastaŭnica pakinuła krainu. Radyjo Svaboda raskazvaje pra krutyja pavaroty ŭ jaje losie.
Ź Minska ŭ Lachavičy
Taćcianie Krapinievič 43 hady. Pavodle adukacyi jana nastaŭnica matematyki. Doŭhi čas zajmałasia biznesam, ale ŭ niejki momant adčuła stomlenaść i vyharała. Tady jana vyrašyła całkam źmianić svajo žyćcio i pierajechała sa stalicy ŭ mały horad.
«Mnie prapanavali pracu ŭ Lachavičach. Pajechali, pahladzieli — spadabałasia. U nas vialikaja siamja — čaćviora dziaciej. Dva syny ŭžo darosłyja, žyvuć u Minsku. A my z mužam i małodšymi dočkami pierajechali. Ja pracavała dva hady nastaŭnicaj, a paśla taho, jak vyjhrała abłasny konkurs «Nastaŭnik hoda — 2023», mnie prapanavali pasadu namieśnicy dyrektara himnazii. Ja była finalistkaj i respublikanskaha konkursu, ale da supierfinału nie dajšła», — uspaminaje Taćciana.
U Lachavickim rajonie nikoli nie było pieramožcaŭ nastaŭnickich konkursaŭ. Taćciana stała pieršaj, joj hanarylisia. U kastryčniku 2023 hoda dziaržaŭnaje infarmahienctva BiełTA apublikavała vialikaje intervju z Krapinievič: «Z ofisa — u škołu, ź Minska — u Lachavičy. Nastaŭnik matematyki pra toje, jak znajści svajo paklikańnie». Ale ŭžo praz hod usio źmianiłasia. Taćciana trapiła ŭ špital, dzie daviedałasia pra cikavaść da jaje z boku siłavikoŭ.
«13 śniežnia, u piatnicu, mnie telefanuje kaleha sa škoły ŭ Telegram, što mianie vielmi ździviła. Kaža: «Tania, nie pałochajsia, u škołu pa ciabie prychodzili try supracoŭniki RAUS». Ja pytajusia: «Što zdaryłasia?» Jana pierasłała mnie pieršy post Bondaravaj. Dy ja jaje naohuł nie viedaju! Ale ŭ mianie jość padazreńnie, što chtości joj prosta danios na mianie», — razvažaje Taćciana.
Jana pryznajecca, što ŭvosień 2020 hoda napisała niekalki emacyjnych pastoŭ u sacsietkach.
«Ja ŭ paryvie, jak i mnohija biełarusy, vykłała fota čyrvona-biełaj pasteli, vyjavu majki z nadpisam «Pieramieny pačynajucca na našych urokach», było ŭ pastach słovazłučeńnie «Čas pieramien». U 2021 hodzie, kali vyjšaŭ artykuł Mukavozčyka pra nastaŭnikaŭ, ja adrazu vydaliła ŭsio — padpiski, pasty, jakija mahli b mianie skampramietavać. I tut jany ŭsie «ŭspłyvajuć» u Bondaravaj — ź jakoha pierapudu? Ja nikoli ź joj nie sustrakałasia, ničoha nie viedała pra jaje kanał — i tut raptam takaja cikavaść da mianie! Na siońniašni dzień Bondarava napisała 9 pastoŭ: abvinavačvaje mianie ŭ supracoŭnictvie z Zachadam, u tym, što ja dzieciam pramyvaju mazhi, što ja «idejnaja zmaharka». Ja padazraju, što chtości zrabiŭ skrynšoty i napisaŭ na mianie danos» — razvažaje nastaŭnica.
Jana dadaje, što ŭ listapadzie 2024 hoda ŭžo mieła dośvied kantaktu z supracoŭnikami KDB, jakija prychodzili ŭ škołu. Tady vyklikali piać nastaŭnikaŭ; dvuch adrazu advieźli ŭ KDB za padpiski i łajki, zabrali telefony, byŭ sud, prysudzili vialikija štrafy.
«Mianie tady abyšło bokam, choć u maim telefonie było šmat ukrainskich kantaktaŭ i padpisak. My časta jeździli va Ukrainu da 2020 hoda. Kazali, što ja pracuju na ŭkrainskija śpiecsłužby. Adzin z supracoŭnikaŭ navat skazaŭ: «Nu što, afarmlajem i zabirajem?». A druhi kaža: «Nie, nie chaču», — i addaje mnie telefon. Mnie tady prosta pašancavała».
Razumiejučy, što prosta tak supracoŭniki milicyi na pracu nie prychodziać, ubačyŭšy pasty Bondaravaj i jaje danosy, Taćciana vyrašyła źjechać.
«Maja dačka, jakaja vučycca ŭ licei ŭ Hiermanii, skazała: «Mama, ja zapaŭniaju zajaŭku na evakuacyju», — raskazvaje Taćciana, jak chutka za jaje ŭsio vyrašyła dačka.
Praź dzień mnie patelefanavali supracoŭniki fondu «Bajsoł», a nazaŭtra my z małodšaj dačkoj pakinuli krainu».
«Muž zastaŭsia ŭ Biełarusi, adnosiny ŭ nas ź im apošnim časam byli nie vielmi dobryja, my razvodzimsia. 16 śniežnia my z małodšaj dačkoj vyjechali z adnym zaplečnikam. Praź miesiac dabralisia da Varšavy, padali dakumienty na mižnarodnuju abaronu, źniali kvateru. Dniami ja paviezła dakumienty ŭ administracyju. Soniejka, marozny dzień — i ja złaviła siabie na dumcy, što ŭ mianie źjaviłasia dziciačaje adčuvańnie biaśpieki, bieskłapotnaści, čaho ja nie adčuvała daŭno. Bo ŭ škole, na pracy ja pastajanna była ŭ strachu: a raptam nie toje skazała, nie toje zrabiła, nibyta i stała «nastaŭnikam hoda», padrychtavała alimpijadnikaŭ — usio adno niedastatkova… Pastupova pačynajem źbirać svajo žyćcio pa kavałačkach», — dzielicca svaimi adčuvańniami Taćciana.
U Biełarusi ŭ nastaŭnicy zastalisia baćki, siastra, dvoje starejšych synoŭ. Jana kaža, što strach za svajakoŭ jość, ale dla siabie jana ćviorda vyrašyła, što nie budzie maŭčać, jak maŭčała ŭ Biełarusi.
«Ja ni ŭ čym nie vinavataja, sprava na mianie całkam sfabrykavanaja Bondaravaj i HUBAZiKam. «Kali vam strašna, kali vy baiciesia, — skazała ja svajakam, — ja dapamahu vam źjechać. Možacie adchryścicca ad mianie. Ale ja nie mahu maŭčać, tut ja budu havaryć».
Ja nie vučyła dziaciej śpiavać himn i chadzić šychtom. Na ŭrokach ja zajmałasia ź imi tolki matematykaj. Toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, — heta nie pra škołu, nie pra navučańnie, nie pra vychavańnie. Prosta starajucca ŭpichnuć usim u hałavu, što jość adzin «śviaty čałaviek», dziakujučy jakomu my žyviom, i pavinny na jaho malicca», — surazmoŭcu pierapaŭniajuć emocyi.
«Matematyki nie treba, patrebna ideałohija i patryjatyzm»
Što da atmaśfiery, jakaja ciapier panuje ŭ škole, Taćciana paŭtaraje, što hałoŭnaje ciapier nie viedy, nie navučańnie, nie adukacyja, a ideałohija.
«Na žnivieńskaj naradzie skazali, paŭtarajuć na ŭsich piednaradach: «Zabudźciesia pra navučańnie i adukacyju, najpierš u škole — patryjatyčnaje vychavańnie, prapahanda, ideałohija». Nas abaviazali nasić značok-ściah, kožnuju čverć pačynajem i zakančvajem himnam, paŭsiul «śviaty adzinstva», liniejki, pastajanna pravodziacca ŭroki pa temach Vialikaj Ajčynnaj vajny.
Kožny čaćvier — «Škoła aktyŭnaha hramadzianina» (ŠAH), dzie ideołahi pramyvajuć dzieciam mazhi. Niavažna, što tam adbyvajecca, hałoŭnaje — źniać dziaciej na fota. Niama fota — «Vy ničoha nie pravodzili». Fota abaviazkova treba vysłać zavuču pa vychavaŭčaj pracy, apublikavać na sajcie, u Telegram-kanale» — kaža Taćciana.
Na jaje dumku, dzieci nie takija ŭžo i durnyja. Jany ŭdzielničajuć u hetym farsie, bo im pastajanna abiacajuć niejkija paturańni — pastavić dziasiatku, dazvolić nie prychodzić u škołu ŭ subotu na niejkaje mierapryjemstva.
«Kožny dzień usim nahadvali: «Heta ž elektaralny hod, vy ŭsio razumiejecie». Na baćkoŭskija schody zaprašajuć supracoŭnikaŭ siłavych struktur. Dziaciej vodziać na ekskursii ŭ turmy, u vajskovyja častki. U nas adkryŭsia centr dapryzyŭnaj padrychtoŭki, vajskova-patryjatyčny kłub. Ja kateharyčna suprać dziaciej sa zbrojaj. Ale ž zładzili adkryćcio ź pierarazańniem stužki, dzieci ŭ vajskovaj formie źbirajuć i raźbirajuć aŭtamat Kałašnikava… Ja ž kažu: matematyki nie treba, patrebna ideałohija i patryjatyzm», — kaža Taćciana.
Jana zhadvaje, što niadaŭna ŭsich kłasnych kiraŭnikoŭ abaviazali manitoryć sacyjalnyja sietki vučniaŭ. Zavuču pa vychavaŭčaj pracy jany pavinny padavać źviestki, chto pra što piša, na što padpisany. Na ŭsich liniejkach, schodach, śviatach usie pavinny śpiavać himn. Himn treba śpiavać tolki całkam, nielha častkova, uzhadvaje žančyna.
«Heta ŭsio zapisvajuć na videa, i tych nastaŭnikaŭ, jakija nie śpiavajuć, vyklikajuć na razborki. U nas ža vyjšaŭ zakon ab dziaržaŭnaj simvolicy, dyk nie daj Boža nie pad tym vuhłom ściah visić — chodziać ź liniejkaj i mierajuć daŭžyniu dreŭka, jakoje pavinna mieć peŭnyja praporcyi sa ściaham. Heta ŭsio prapisana ŭ zakonie, i nastaŭniki pavinny heta viedać», — Taćciana moža doŭha pieraličvać, što siońnia ŭ pryjarytecie ŭ škole.
Ciapier Taćciana Krapinievič z 15-hadovaj dačkoj u biaśpiecy, ich evakujavali za ličanyja dni da sudu. Jany pačynajuć naładžvać novaje žyćcio ŭ novaj krainie. Nastaŭnica źbiraje srodki na pieršy čas, pakul nie ŭładkuje svaje spravy na stała. Usiu nieabchodnuju sumu sabrali za 15 hadzin.
U jaki dzień u 2020-m mahli zdarycca pieramieny? Polski dypłamat vydaŭ knihu ab pracy ŭ Biełarusi i daŭ adkaz na heta pytańnie9
Kamientary
Dyk a jakaja tam sprava była? Nie było ž za što i zavodzić. Nu zvolnili b z pracy, pasadzili na sutki, ale nie treba pierabolšvać.
I bajsoł uziaŭ, evakujavaŭ. Blin. tut hadoŭ na 20 sabie źbiraješ hrachoŭ, a jany kažuć, što niama padstaŭ dla evakuacyi. A jaje raptam evakujavali. I paśla tysiačy takich emihrantaŭ buduć raspaviadać pra niebiaśpieku ŭ Biełarusi. Šmat u kaho jana sapraŭdy jość, ale tut nadumana