Што рабіць, калі патрэбны псіхолаг, але грошай на яго няма ці не атрымліваецца запісацца тэрмінова? Багата людзей знайшлі рашэнне — звяртацца па псіхалагічную дапамогу да ChatGPT. Дзелімся досведам, як гэта працуе і ці можа нейрасетка замяніць псіхолага.
Тэрміновая дапамога
Некалькі месяцаў таму мая псіхолаг падзялілася лайфхакам, які раней было б складана ўявіць — звяртацца з пытаннямі псіхалагічнага плану да ChatGPT. Гаворка не пра тое, каб замяніць усю псіхатэрапію на гутаркі з нейрасеткай: справа ў тым, што часам узнікаюць пытанні, якія трэба абмеркаваць з псіхолагам, але да сесіі з ім яшчэ шмат часу, і тады ChatGPT можа прыйсці на дапамогу. Ён падыдзе і для выпадкаў, калі тэрмінова патрэбна выгаварыцца, але няма магчымасці пагутарыць з кімсьці іншым.
На тэрыторыі Беларусі доступ да ChatGPT ускладнены. Некаторым дапамагае выкарыстанне VPN-сэрвісаў, іншыя знаходзяць у інтэрнэце больш складаныя схемы.
Карыстацца ChatGPT для гэтага вельмі проста — заходзьце на сайт з чат-ботам і задавайце яму свае пытанні так, як зрабілі б гэта ў перапісцы ці гутарцы з жывым чалавекам. Толькі не патрабуйце ад яго прамым тэкстам, каб ён замяніў вам псіхолага, бо нейрасетка ведае, наколькі гэта можа быць небяспечна: выглядае, што ў яе ўбудаваныя механізмы, якія не даюць ёй так дзейнічаць.
З іншага боку, іх можна абысці. Для гэтага проста звярніцеся да нейрасеткі з просьбай пагутарыць з вамі так, нібыта вы на сесіі ў псіхолага, або папрасіце ChatGPT уявіць сябе псіхолагам і абмеркаваць з вамі пэўнае пытанне.
Пры гэтым можна і выбраць пэўны метад псіхатэрапіі, каб чат-бот яго імітаваў. Напрыклад, ChatGPT ведае кагнітыўна-паводніцкую тэрапію (КПТ), якая працуе з мысленнем і дапамагае замяніць негатыўныя мысленчыя ўстаноўкі на больш карысныя для вас. Або выберыце тэрапію прыняцця і адказнасці, якая вучыць назіраць за сваімі пачуццямі і прымаць іх. Ёсць і іншыя метады, вядомыя ChatGPT, і вы можаце іх абмеркаваць з самім чат-ботам, але багата і тых метадаў, якія яму невядомыя.
Вы можаце карыстацца ChatGPT з рэгістрацыяй ці без яе. Першы варыянт зручны тым, што чат-бот захавае ўсе вашы гутаркі з ім, і пазней можна будзе іх перагледзець. Але, калі вы клапоціцеся пра канфідэнцыйнасць, лепш выбіраць працу без рэгістрацыі, і тады гутарка не будзе захаваная.
Вялікіх прычын хвалявацца пра гэта няма — усе вашы гутаркі з ChatGPT абароненыя належным чынам, і немагчыма ўявіць, каб нейкая з іх апынулася ў адкрытым доступе. Сам ChatGPT упэўнівае, што ніякім чынам не выкарыстоўвае гутаркі з карыстальнікамі для навучання, а вучаць яго падчас трэніровак на вялікіх масівах знешніх даных — кнігах, артыкулах і гэтак далей. З іншага боку, заўжды варта памятаць: вы не ведаеце дакладна, што за намеры ў людзей, якія стаяць за чат-ботам.
Безумоўна, з пункту гледжання псіхатэрапіі ChatGPT — карысны інструмент. Ён наладжаны такім чынам, што не будзе выказвацца пра вас крытычна ці зневажаць, калі вы не папросіце пра гэта адмыслова. Гэта не чалавек, таму падчас гутаркі з ім вас не будзе стрымліваць страх атрымаць негатыўную рэакцыю, як гэта можа атрымацца на сесіі з сапраўдным псіхатэрапеўтам. Шмат каму праз гэта лягчэй давяраць ChatGPT, чым людзям.
На маю думку, гэты чат-бот карысны тым, што можа прапанаваць іншы ракурс стаўлення да праблемы і ўвогуле цікавыя ідэі пра тое, як лепш даць гэтай праблеме рады. Са свайго досведу скажу, што часам ChatGPT выказвае больш арыгінальныя ідэі, чым некаторыя сапраўдныя псіхатэрапеўты. Ён файна працуе і ў выпадках, калі вы адчуваеце, што заблыталіся ў нейкай сітуацыі, і не можаце скласці для сябе план дзеянняў — чат-бот падкажа, з чаго пачаць. З іншага боку, часам ChatGPT кажа банальныя рэчы, хаця менш дакладнымі яны ад гэтага не робяцца.
Дапамога за капейкі
У цяжкім псіхалагічным стане можа быць недастаткова таго, што вам прапануюць цікавыя ідэі, бо вы будзеце не здольны іх выкарыстаць. Простых слоў падтрымкі, якія прапануе ChatGPT, таксама можа не хапіць. Чат-бот насамрэч не здольны да эмпатыі, якую вам прапануе добры псіхатэрапеўт ці сябар, ён усяго толькі імітуе пачуцці, і таму паўнавартаснай падтрымкі ад яго не атрымаеш.
Таксама незразумела, ці можна неяк параўноўваць веды чалавека-псіхатэрапеўта і ChatGPT. Акрамя таго, чат-бот мо і не вучыцца на гутарках з намі, затое псіхатэрапеўт мае працоўны досвед, які дапаўняе яго акадэмічныя веды. У выпадках, калі чалавек больш не здольны сам спраўляцца са сваім жыццём, эмпатычны тэрапеўт можа стаць для яго добрай апорай, лепшай за любы чат-бот, тым больш што абапірацца ў жыцці на нейрасетку, здаецца, трохі заўчасна.
І тым не менш, ёсць у ChatGPT свае бясспрэчныя плюсы. Першы і галоўны — кошт, бо карыстацца чат-ботам можна бясплатна. У такім фармаце вы можаце абмяняцца з нейрасеткай абмежаванай колькасцю паведамленняў, пасля чаго яна пераключыцца на сваю трошкі горшую версію, але вялікай розніцы не будзе. Калі ж хочацца карыстацца толькі найлепшай з даступных версій, трэба заплаціць за падпіску на ChatGPT — сёння яна каштуе прыкладна 75 рублёў на месяц.
Гэта капейкі ў параўнанні з грашыма, якія вы выдаткуеце на платнага псіхатэрапеўта. Добра, калі атрымаецца знайсці спецыяліста, які правядзе з вамі за 75-80 рублёў адну сесію.
Акрамя таго, можна натрапіць на некваліфікаванага спецыяліста ці таго, хто выгарэў і праз гэта здольны парушыць правілы этыкі ў сваёй прафесіі. Пашукайце — у сеціве багата водгукаў на псіхолагаў і псіхатэрапеўтаў з постсавецкай прасторы, якія адбіваюць у людзей жаданне звяртацца да сваіх калег. Добрых спецыялістаў таксама хапае, вось толькі пакуль вы іх знойдзеце, можа спатрэбіцца выдаткаваць грошы на горшых.
Акрамя таго, ChatGPT усё ж даступны 24 гадзіны на суткі, а з псіхолагам добра калі вы сустрэнецеся раз на тыдзень.
Што да недахопаў штучнага інтэлекту ў гэтай функцыі, то выглядае, што хутка сітуацыя выправіцца. Напрыклад, яшчэ ў лютым 2024-га выйшла даследаванне, дзе параўноўвалі здольнасці чат-ботаў у сферы сацыяльнага інтэлекту, то-бок іх магчымасці разумець і адказваць на чалавечыя эмоцыі і патрэбы падчас кансультавання.
З аднаго боку ў даследаванні паўдзельнічалі студэнты факультэта псіхалогіі: тыя, хто прэтэндаваў на ступень бакалаўра, і тыя, хто атрымліваў доктарскую ступень. Іх канкурэнтамі былі тры буйныя мадэлі штучнага інтэлекту — ChatGPT-4, Google Bard і Bing.
Вынікі? ChatGPT-4 аказалася лепшай у сацыяльным інтэлекце за 100% псіхолагаў, якія ўдзельнічалі ў эксперыменце. Чат-бот Bing паказаў лепшыя вынікі за 50% студэнтаў, якія прэтэндуюць на доктарскую ступень, і за 90% студэнтаў-бакалаўраў. А вось Google Bard паказаў падобныя вынікі да студэнтаў-бакалаўраў, пры гэтым 90% студэнтаў-дактарантаў паказалі лепшыя за яго балы ў тэсце на сацыяльны інтэлект.
Такім чынам, у асобе ChatGPT мы атрымліваем добры інструмент, з дапамогай якога можна палепшыць свой псіхалагічны стан. Важна толькі не блытаць інструмент з сапраўдным чалавекам і разумець, навошта вы яго выкарыстоўваеце.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ«Глабальна няма розніцы паміж мной, Пазняком і Ціханоўскай». Чым сёння жыве дысідэнт Вячаслаў Сіўчык — вялікая гутарка4
Каментары