«Nie zaklatyja skarby». Top-10 relikvij z kalekcyi Piatra Kraŭčanki
Pieršy ministr zamiežnych spravaŭ niezaležnaj Biełarusi viadomy nie tolki jak dypłamat, ale i jak źbiralnik histaryčnych relikvij. Častku svajoj kalekcyi Piotr Kuźmič vystaviŭ u Novym Zamku ŭ Hrodnie, piša budzma.by
Kalekcyjanavać pradmiety staražytnaści Kraŭčanka pačaŭ jašče ŭ 1970-ja, kali byŭ aśpirantam BDU. Prykładam dla jaho byŭ viadomy viciebski źbiralnik Ivan Halkievič. Z časam kalekcyja razrastałasia, a sam Piotr Kuźmič palavaŭ na niekatoryja pradmiety pa aŭkcyjonach Rasii, Hiermanii, Francyi dy Polščy. U peŭnym sensie viartańnie relikvij na Radzimu — taksama elemient i praciah dypłamatyčnaj pracy.
A jašče heta toj redki vypadak, kali źbiralnik nie chavaje svaju kalekcyju ŭ siejfie kabinieta, a hatovy vystaŭlać pradmiety publična. Skarby, takim čynam, zusim nie «zaklatyja». Ź niekatorymi ekspanatami z kalekcyi Piatra Kraŭčanki prapanujem paznajomicca i vam.
Asabistaja piačatka Michała Kleafasa Ahinskaha
Jak ni dziŭna, piačatka aŭtara pałaneza «Raźvitańnie z Radzimaj» zachavałasia ŭ šykoŭnym stanie. Na joj vydatna bačny hierb «Ahinski» dy inicyjały «M.K.O.» — sumnievaŭ u piersanalnaj prynaležnaści być nie moža. Takimi piačatkami, jak praviła, šlachta i mahnateryja paznačała svaju asabistuju i pracoŭnuju karespandencyju, a taksama dakumienty.
Pieršaje viadomaje fota Hrodna
Na vyćviłym fotazdymku bačnyja niekalki nie skazać kab zamožnych chataŭ, Nioman i kaścielnaja vieža ŭdalečyni. U pryncypie, ničoha asablivaha… kali nie viedaješ, što heta pieršaje ŭ historyi fota Hrodna i adno ź pieršych fota Biełarusi! Panaramu horada ŭ 1861-m hodzie źniaŭ vienhierski fatohraf Rorbach. Zdymak raniej znachodziŭsia ŭ kalekcyi Andžeja Cichanavieckaha (z rodu Mścisłaŭskich).
Etnahrafičnaja mapa Biełarusi Karskaha
Pra Karskaha jak etnohrafa čuŭ kožny. A voś aryhinały jahonych pracaŭ maje daloka nie kožny muziejny zbor. «Etnahrafičnaja mapa biełaruskaha plemieni» ź Vilniaj, Siebiežam i Smalenskam, ale bieź Bieraścia — sapraŭdny rarytet. Dziakujučy joj u nastupnym paŭstała i mapa BNR, i ŭžo całkam realnyja miežy BSSR, a dalej — i niezaležnaj Biełarusi.
Statut VKŁ 1588 hoda
Cikava, što na cetliku pad našym staradaŭnim zvodam zakonaŭ stajać dźvie daty: 1588-y i 1744-y. Čamu? Usio prosta. Statut XVI st. nieadnojčy pieradrukoŭvaŭsia za časami isnavańnia Vialikaha Kniastva. Hety asobnik byŭ nadrukavany ŭ 1744-m u Vilni za časami praŭleńnia Aŭhusta III Mocnaha. Ahułam ža Statut na terytoryi Biełarusi, u zaležnaści ad hubierni, dziejničaŭ ažno da 1830-40-ch hadoŭ.
Panarama Minska 1840 hoda
Panarama centralnaj płoščy Minska razam z kafiedralnym kaściołam była stvoranaja Łavornsam Bartelemi ŭ vyhladzie litahrafii. Bartelemi byŭ francuzskim žyvapiscam, jaki śpiecyjalizavaŭsia na litahrafii i marskim piejzažy. Zrešty, utulnaja zimovaja panarama horada, jakim jaho bačyŭ toj ža Dunin-Marcinkievič, niečym i nahadvaje cichuju marskuju havań.
«Vialikaje mastactva artyleryi» Kazimira Siemianoviča
Hetaje vydańnie — pierlina kalekcyi Kraŭčanki. Kniha vajennaha inžyniera i adnaho z pačynalnikaŭ rakietnaj spravy ŭ Jeŭropie — sapraŭdny unikum. Varta adznačyć, što heta pieršaje frankamoŭnaje vydańnie pracy Siemianoviča, vydadzienaje ŭ Amsterdamie ŭ 1651-m hodzie, jakoje i pryniesła jamu słavu. Na žal, toj słavy Siemianovič užo nie zaśpieŭ, pamioršy ŭ tym ža 1651 hodzie…
«Kryž advažnych» Bułak-Bałachoviča
Uznaharoda lehiendarnaha hienierała časoŭ Hramadzianskaj vajny vykananaja ŭ mietale i biełaj emali. Sam Bułak-Bałachovič razdavaŭ kryžy svaim bajcam na praciahu 1920-ch. Pavodle lehiendy, kali hienierał daviedaŭsia, što kryž pačali padrablać dy pradavać, jon… uklučyŭsia ŭ biźnies: taksama pačaŭ «daštampoŭvać» uznaharodu i pradavać jaje asobniki ŭsim achvočym.
Aŭtohraf Lva Sapiehi
Kali aŭtohrafy dziejačaŭ BNR ci BSSR tearetyčna adšukać možna, to kožny rosčyrk piara ŭładaroŭ Vialikaha Kniastva — na vahu zołata. Zachavanyja ekzemplary, jak praviła, daŭno ŭ muziejach, archivach dy pryvatnych kalekcyjach. Tut my bačym aŭtohraf kanclera VKŁ na liście Maisieju Łazareviču, arandataru vioski Chadorki z kosaŭskich uładańniaŭ Sapiehi. List datavany 1629-m hodam.
Redkija «našaniŭskija» vydańni
«Dudka biełaruskaja» Bahuševiča, «Adviečnaja pieśnia» Kupały, «Ruń» Hareckaha dy inšyja aryhinalnyja knihi pačatku stahodździa sabranyja na adnym stendzie. Ci nie za kožnym z hetych asobnikaŭ staić historyja, tamu škada, što my bačym adno vokładki: biez marhinalijaŭ i darčych nadpisaŭ usiaredzinie. Takija knihi na biełaruskich internet-aŭkcyjonach zredku možna sustreć i siońnia. Kaštujuć jany zazvyčaj niekalki socień umoŭnych adzinak.
Partret Stefana Batoryja
Miedziaryt z partretam u poŭny rost karala i vialikaha kniazia, jaki pieramoh Ivana Hroznaha, byŭ vykanany Daminikam Kusto ŭ 1601-m hodzie. Źviarnicie ŭvahu, što na hałavie ŭ Batoryja — zvyčajnaja šapka z ulubionym karalom pierjem čapli. A voś husarski šałom z prymacavanaj karonaj lažyć la noh. Praz takija drobiazi mastak, imavierna, i vyznačyŭ spartanski, zusim nie schilny da raskošy typaž karala.
Cikava taksama, što takoj hraviury nie majuć u Hrodzienskim muziei, jaki pavoli pieratvarajecca ŭ «Zamak Batoryja». Tamu muziejščykam zastajecca pakul adno zajzdrościć Piatru Kraŭčanku dy jahonym bahatym zboram.
Kamientary